12 Rio de Janeiro - Afrikaans erfgoed

In mijn vorige blog heb ik het project Porto Maravilha geïntroduceerd: een herstructurering van de havengebieden ten noorden van het centrum van Rio. In dergelijke ontwikkelingen speelt het aanwezige erfgoed vaak een belangrijke rol voor in de ontwikkeling; het dient ter inspiratie, wordt gebruikt voor de marketing maar ook om de ontwikkeling aan te jagen. Denk aan hotel New York (Rotterdam) of Speicherstadt (Hamburg), industrieel erfgoed dat herinnert aan een glorieuze tijd met economische en technologische ontwikkeling.

Ook Porto Maravilha heeft industrieel erfgoed dat bepalend is voor de identiteit en ingezet wordt voor het aanjagen van ontwikkelingen. Voorbeelden zijn het Palacete Dom João (nu het MAR, zie mijn vorige blog) en het complex 'Moinho Fuimense'. Deze graanfabriek, gebouwd in 1887 en in fases richting het water uitgebreid, zal de komende jaren herbestemd worden tot winkelcentrum.

Moinho Fuimense

Moinho Fuimense

Moinho Fuimense

Porto Maravilha heeft niet alleen betrekking 19e/20e eeuwse havengebieden. Ook de oude wijken Gamboa, Santo Cristo and Saúde maken deel uit van deze ontwikkeling. Het zijn wijken met een kleinschalige en historische structuur en vaak verouderde bebouwing, 'Havana in Rio de Janeiro'. Ooit lagen deze wijken aan de Guanabarabaai. Begin 20e eeuw heeft landaanwinning plaatsgevonden om ruimte te bieden aan uitbreiding van de haven, waardoor deze wijken nu landinwaarts liggen.

Voor de grootschalige uitbreidingen waren dit echter de havengebieden van Rio de Janeiro. In de 18e en 19e eeuw vond hier de slavenhandel plaats. Tijdens recente werkzaamheden werden langs de Avenide Barão de Tefe de kades waar de schepen aankwamen, de ´Cais do Valongo e da Imperatriz´, blootgelegd . Hier werden meer 500.000 Afrikaanse mensen aan land gebracht en in de omliggende wijk als slaaf verhandeld. De kade is nu als archeologische vindplaats in de openbare ruimte opgenomen. De slaven die na de reis omkwamen, werden in een massagraf verbrand. Deze plek aan de Rua Primeiro de Março, ook gebruikt voor het dumpen van vuil, kwam in 1996 aan het licht door de toenmalige eigenaars van  het pand. Hier is nu het Instituto Pretos Novos (instituut van de Nieuwe Zwarten) gevestigd.

Porto Maravilha heeft dus niet alleen groots, meeslepend en makkelijk te vermarkten erfgoed. Het gevoelige slavenverleden heeft echter een prominente plek in de ontwikkeling gekregen. Langs diverse plekken (waaronder de bovengenoemde) is een archeologisch circuit aangelegd. Zo krijgt het verleden van miljoenen Brazilianen, waarvan de voorouders uit Afrika hier aan land werden gebracht, een prominente plek in deze olympische stad.

Lees ook: Gamboa on the Rise

 

Cais do Valongo e da Imperatriz

Instituto Pretos Novos

Instituto Pretos Novos

Instituto Pretos Novos